میاں محمد بخش

میاں محمد بخش اِک صوفی بزرگ تے شاعر سی۔میاں محمد بخش دا تعلق سلسلہ قادریہ نال ہے، سلسلہ قادریہ دا آغاز حضرت عبد القادر جیلانی (گیلانی) توں ہویا سی۔ایہناں دے اباؤاجداد موضع چک بہرام گجرات پنجاب نال تعلق رکھدے سی۔میاں محمد بخش دے پیؤ دا ناں میاں شمس الدین سی۔ ایہناں دِی پیدائش دا سال ١٨٣٠ ء ہے تے پیدائش دِی تھاں رقبہ چک ٹھاکرہ (کھڑی شریف)، موضع معلیٰ پیرا شاہ غازی ضلع میر پور ہے۔ وفات ٢٢ جنوری ١٩٠٧ ء نوں ہوئی۔ایہہ اپنے روحانی مُرشد حضرت پیرا شاہ غازی قلندر دمڑی والی سرکار دے مزار دے جنوب وَل چند قدم تے اپنی زندگی وِچّ کھدوائی ہوئی قبر وِچّ مدفون ہن۔اوہناں پنجن پہاڑ دِی چوٹی تے وِی اِک قبر کھدوا ئی ہوئی سی جتھے اوہ گرمیاں گذاردے سی، ایتھے  ایہناں دِی گُدڑی، دَنٛد تے عاصا مدفون ہن۔ایہناں دِی پرورش مذہبی ماحول وِچّ ہوئی تے ابتدائی تعلیم قریبی قصبہ سموال شریف وِچّ حافظ محمد علی دِی درسگاہ وِچّ ہوئی۔ ایتھے درویش صفت استاد حافظ ناصر الدین وِی پڑھانٛدے سی ۔ میاں بخش ہوراں ایتھے اپنے بھرا میاں بہاول بخش نال فقہ، منطق، حدیث تے قران دِی تفسیر دے نال نال فارسی دِیاں مشہور کتاباں مولانا رومی دِی مثنوی تے مولانا عبدالرحمن جامی دِی زلیخا دا وِی مطالعہ کیتا۔

 میاں شمس الدین دا روحانی نسب پیرِ شاہ غازی قلندر دمڑی والی سرکار نال ملدا ہے، دمڑی سرکار دے جاہ نشین خواجہ دین محمد سی تے ایہناں دے خلیفہ میاں شمس الدین سن۔جد اوہناں ایہہ محسوس کیتا کہ اوہ بستر مرگ تے ہن تاں اوہناں اپنے شاگرداں دے نال نال کجھ مقامی لوکاں نوں بلایا تے اپنے چھوٹے مُنڈے، میاں محمد بخش وَل اشارہ کیتا، تے کہیا میں اپنا جانشین میاں محمد بخش جیہڑے اوس ویلے پنٛدراں سال دے سی نوں بنایا ہے کسی نے اعتراض نہ کیتا سوائے میاں محمد بخش دے جیہڑے اپنے وَڈے بھرا میاں بہاول نوں ایہدا حقدار سمجھدے سی، پر میاں شمس اپنے مَنجے توں اٹھے تے میاں محمد بخش نوں پکڑ کے ایہناں دا من٘ہ بغداد وَل کر کے ایہناں نوں شیخ عبد القادر جیلانی دے روحانی جانشین دے طور تے پیش کیتا یعنی اپنا خلیفہ بنا دِتا تے ایہدے نال ہی میاں شمس انتقال کر گئے۔ میاں محمد بخش تِن بھرا سی، مزید چار سال گھر وِچّ گذارن دے بعد خانقاہ منتقل ہو گئے، دوناں بھائیاں نے مذہب تے دنیاوی معاملات مِل کے حل کیتے، پر صرف روحانیت وِچّ دلچسپی سی۔

پیؤ دے خلیفہ بنن دے باوجود وِی اوہ کسی صوفی دے ہتھ بیت کرنا چاہندے سی تے اوہناں حضرت غلام محمد دے ہتھ بیعت کر لئی۔ میاں محمد بخش سری نگر شیخ احمد ولی کول وِی گئے سی۔ 

میاں محمد بخش دِی شاعری وِچّ اسی پنجابی دے ہر رنگ تے لہجے نوں دیکھ سکدے ہاں، ایہناں دِی شاعری نوں ہر اوس علاقے وِچّ سُنیا جانٛدا ہے جِتھے پنجابی سمجھی جانٛدی ہے۔رومانوی المیہ مرزا صاحبہ تے  ایہناں دِی سبھ توں مشہور کتاب ”سیف الملوک“ ہے۔ایہناں اٹھاراں کتاباں لکھیاں تے ایک کتاب تذکرہ مقیمیہ چھڈ کے باقی ستارھاں پنجابی وِچّ ہن، تذکرہ مقیمیہ فارسی وِچّ ہے۔ اپنے بھرا میاں بہاول بخش دِی فرمائش تے میاں محمد بخش مشہور کتاب سفر العشق  ( مثنوی سیف الملوک ) لکھی، ایس قصّے وِچّ اِک مصری شہزادے دے عشق دا سفر تے رازونیاز دٖیاں گلاں ہن ایس لئی ایس دا ناں اوہناں سفر العشق رکھیا، تے اوہناں اپنی ایس کتاب دے ناں دے حوالے نال شعر لکھیا ہے :

                                  ناز نیاز سفر عاشق دا،  ایس قصے  وِچّ  آیا
                                سفر العشق  محمد  بخشا    نام   دلیلوں    پایا

 کہیا جانٛدا ہے کہ ایس کتاب دِی بنیاد  عرب دنیا دے ادب دِی معروف داستان الف لیلہ دا اِک قّصہ ہے، جیہڑی دنیا دِی سب توں زیادہ پڑھیاں جان والیاں کتاباں وِچّ شمار ہونٛدی ہے۔ سیف الملوک و بدیع الجمال دِی داستان الف لیلہ دِی ست سو اٹھاون وِی رات توں شروع ہو کے ست سو اٹھترویں رات وِچّ ختم ہونٛدی ہے۔ ایہہ سیف الملوک ناں دے مصری شہزادے دا بدیع الجمال دے عشق وِچّ سفر ہے۔ ایہہ قصّہ بہت شاعراں لکھیا ہے پر جیہڑی شہرت میاں بخش دے حصّے آئی اوہ ہور کسے نوں نہیں مِلی۔ دوجے لکھاریاں دِی نسبت میاں محمد بخش دے اشعار دِی تعداد بہت زیادہ ہے۔ محمد شریف صابر دِی تحقیق دے مطابق ٩٢٤٩ اشعار ہن۔ گلستانِ غازی قلندر وِچّ مشہود الفاروق نے ٩٢٤٨  لکھے ہے، نسخہ آزاد کشمیر اوقاف دے مطابق ٩٢٤٨ اشعار ہن۔ محمد شریف صابر دا اضافی ١٦٠٧ نمبر والا شعر ایہہ ہے

                                سِپاں   اندر  مانک  موتی،   مُدت   قید  کرانٛدا
                                قیدوں کڈھ نوازے اوہناں، بُہتا مُل دھرانٛدا