☰ open

Hazrat Baba Fariduddin Ganjshakar

Posted On 25 June 2012 (Edited on Oct 20, 2019 by admin)

شیخ فریدالدین مسعود گنج شکر (بابا فرید)

بابا فرید نوں پنجابی دا پہلا شاعر منیا جانٛدا ہے پر ایہدا مطلب ایہہ نہیں لیا جا سکدا کہ اوہناں توں پہلاں پنجابی وچ کوئی شاعر ای نہیں سی۔ ہزاراں شاعر ہوۓ ہون گے پر اوہناں دا کلام ساڈے تک پہنچ نہیں سکیا، تے بابا فرید دے شعر اجیہے ہن کہ یقیناً  ایہہ روایت پہلے توں موجود سی۔

بابا فرید دے جمن تے مرن دے سن دا پکا پتہ نہیں , کیہندے ہے شاید گورونانک توں تن سو ورھے پہلے دا زمانہ سی۔کتاب "فوائد الفواد" ، لکھی سی اِمیر حسن سِجزی نے، ایہہ حضرت نظام الدین سے زمانے دا سی ، اوہ لکھدا ہے کہ بابافرید نے 93ورھے دی عمر پائی۔ دوسری کتاب جس وچ بابا فرید دا ذکر ہے اوہ " سِیرالاَوْلیاء " تے لکھاری ایہدا سی محمد بن مبارک کرمانی المعروف بہ امیر خورد ۔ایہہ فیروز شاہ تغلق (1388 - 1351 ) ویلے جیندا سی۔ ایہدا  دادا تے پیو کئ ورھے بابا فرید دی خدمت وچ پاکپتن رہے سی، اوہ لکھدا ہے کہ بابا فرید 664 ھ وچ وفات پائی سی تے اوس ویلے اوہناں دی عمر 95 سال سی۔ تیسری کتاب "خیر المجالس" ہے تے لکھی سی حمید شاعر قلندر نے۔ایس وچ بابا فرید دا ذکر تے موجود ہے پر مرن تے پیدا ہون دے ورھے دا نہیں لکھیا ہویا۔ خیال ایہہ  ہے کہ اوہ 584 ھ وچ پیدا ہوۓ تے 5 محرم 679 ھ وچ مرے سی۔بابا فرید نے ملتان دے اک پنڈ کوٹھیوال وچ جنم لیا ۔ ایہہ پنڈ اَج وی موجود ہے ملتان توں دس باراں میل دے سفر تے سنت بُدھلا سڑک اُتے ۔اوتھے دی اک مسیت وچ بابا فرید دے والد جمال الدین سلیمان تے چاچے معزالدین ہوراں دیا قبراں  ہن جتھے ہر سال عرس ہُنٛدا ہے۔

بابے نانک (1530 ء- 1469 ء) نے پاکستان تے بھارت دے کئی بزرگاں دا کلام اکٹھا کرن ول سب توں پہلاں دھیان دِتا۔ دکھ دی گل ایہہ  ہے کہ اسی مسلماناں نے ویداں نوں صرف ایس لئی پڑھنا چھڈ دِتا کہ ایہناں ویداں نوں ہندوآں نے آپنیاں مذہبی کتاباں بنا لیا،  ویداں  نوں دھیان نال پڑھیا جاوے تاں آریا دے آن توں پہلے پنجاب دی سیاسی، سماجی تے اقتصادی تاریخ دا پتہ لگدا ہے۔ انج ای گوروگرنتھ صاحب نوں وی سِکھاں دی مقدس کتاب جان کے اوہنوں پڑھن دی کھیچل نہیں کردے۔ ایہہ دے وچ سانوں دو مسلمان اﷲ لوکاں بابافرید تے بِھیکن دا کلام لبھدا ہے۔ ایہناں اودوں اپنی ماں بولی پنجابی نوں اظہار دا ذریعہ بنایا جدوں فارسی تے عربی دا سکہ چلدا سی، تے بابافرید تے آپ عربی تے فارسی دے وڈے عالم وی سی، کیونکہ اوہ جانٛدے سی کہ جے لوکاں نال گل کرنی ہے تے اوہناں دی بولی نوں آپنانا پۓگا، ایہہ  بولی اوہناں اپنے بچپن دے ساتھیوں کولوں سِکھی ہوۓ گی۔

ایہہ  بحث چلدی رہی ہے کہ گرنتھ وچ بابا فرید دے اشلوک شامل کرن لئی کِتھوں لبھے ۔گورونانک دی عادت سی کہ جد اوہ سفر تے جاندے تے اپنے نال کتاب رکھدے سی ایس وچ اپنیاں رچناواں توں وکھ بھگتاں تے صوفیاں دا کلام وی درج کردے سن۔ ایہہ  ثابت ہے کہ گورونانک کسی ویلے پاکپتن گۓ سی تے اوتھوں اوہناں نےتن گورو صاحبان تے چھ بھگتاں دا کلام اکٹھا کیتا سی جِہدی گواہی "گوئند وال والیاں سینْچیاں " وچ ہے، لیکن بابا فرید دے اشلوک ایس وچ موجود نہیں، ایہہ  سنس رام نے تیسرے گورو امرداس ویلے ترتیب دیتی سی تے دو جلداں وچ سی، ایہہ ناں وِچ گورونانک، گوروانگد، گوروامرداس، بھگت کبیر، نام دیو، ترلوچن، سَین، روی داس ، جےدیو دا کلام شامل ہے۔گوروارجن نے جدوں محسوس کیتا کہ لوک پرتھی چند دے پُتر سوڈھی مہربان ( ایہ چوتھے گورو رام داس نے اپنے چوتھے پتر پرتھی چند دی بجاۓ چھوٹے پتر ارجن جی نوں جانشین مقرر کرن توں بعد ناراض ہوگیا سی ) دی شاعری نوں جِہڑا نانک دا تخلص رکھ کے شاعری کردا سی گوربانی نال رلا ملا رہے اے تے اوہنے "گرنتھ صاحب" نوں ترتیب دتا ایہہ دے وچ وی کئی وادھے بھائی بنو  کیتے سی۔خیال ایہہ  ہے کہ سنس رام نے گورونانک دا سارا اکٹھا کیتا کلام "گوئند وال والیاں سینْچیاں " وچ نہیں لکھیا، ایہہ  اشلوک گورو ارجن نے شامل کیتے سن  پر اوہنوں ایہہ  کِتھوں لبھے؟ ہو سکدا ہے گورونانک والی کتاب گوروارجن جی نے گدی سنبھالن ویلے لے لئی ہوے تے بابافرید دا کلام گورو گرنتھ وچ جمع کر دِتا۔

اک بحث ایہہ  وی چلی سی کہ گرنتھ وچ موجود اشلوک بابافرید دے نہیں بلکہ شیخ ابراہیم فرید ثانی دے ہن  پر ایہہ  ثابت نہیں ہو سکیا کہ فرید ثانی شاعر سی۔ایہہ  بحث ایس لئی وی چل نکلی کہ بابافرید نے پنجابی وچ کیویں لکھیا ، اوہناں پاک پتن وچ کئی قبیلیاں نوں مسلمان کیتا سی تے ایہہ  کم او عربی فارسی وچ تے کر نہیں سکدے یقیناً مقامی بولی پنجابی وچ ای کیتا ہووے گا جو اوہناں کوٹھیوال تے ملتان وچ آپنے بچپن دے ہانیاں تے سنگیاں ساتھیاں کولوں سِکھی ہووے گی۔

فریدا جے توں عقل لطیف ، کالے لِکھ نہ لیکھ
آپنڑے  گریوان   میں ،     سِر  نیواں  کر  دیکھ

--------------------

فریدا روٹی میری کاٹھ کی ، لاون میری بھُکھ
جیہناں کھادِی چوپڑی ، گھنے سہن گو دُکھ

--------------------

رُکھّی سُکھّی    کھاءِ   کے ، ٹھنڈ   پانی   پی ءُ
فرید دیکھ پرائی چوپڑی ، نہ ترسائیں جی ءُ

-------------------

فریدا بے نمازا کُتیا ، ایہہ نہ بھلی رِیت
کبھی   چل   نہ   آیا ،     پنجے وقت مسِیت

--------------------

فرید کالے مَینڈے کپڑے ، کال مَینْڈ ویس
گَناہِیں بھری میں پھراں ، لوک کہیں درویش

-------------------

کاگ     کرنگ    ڈھنڈولی ،   سگل  کھای  ماس
ایہہ دوءِ نَیناں مت چھوہیو ، پِر ویکھن کی آس


بابا جی دے بول (شلوک) 


صوفیانہ شاعری ، شانت رس
پنجابی شاعری دے انداز

 

کھوج کے لئے الفاظ بغیر اعراب  ( یعنی زیر زبر وغیرہ ) کے لکھیں۔

186816
Back to Previous Page

ایتھے لکھے گئے کئی مضمون پنجابی وکیپیڈیا تے اردو ویب محفل جیهی ویب سائیٹ اتے کاپی کر کے آپنیا ناواں نال لائے هوئے هن ۔ بهت هی افسوس دا مقام هے۔ یاد رهووے ایهه کتاب دی شکل وچ چھپ وی چکے هے۔

بیٹھک  

Pages