”ث ، ح ، خ ، ذ ، ز ، ژ ، ص ، ض ، ط ، ظ ، ع ، غ ، ف ، ق “ حرف  پنجابی ( مشرقی تے مغربی دوناں ) دے اپنے الفاظ دے ذخیرے وِچ موجود نہیں ہن، ایسے لئی شروع وِچّ  گرومکھی لپی وِچّ ایہناں لئی کوئی حرف نہیں رکھیا گیا کیوں جے اوہ عربی تے فارسی لفظ نہیں بولدے ہن جیہناں وِچّ ایہہ حرف ہن، پر مغربی پنجابی وِچّ  عربی تے فارسی الفاظ استعمال ہوندے ہن تے ایہناں دے ہجے اوہی لکھے جانٛدے ہن جیہڑے اوس زبان دے ہون تاکہ ریسرچ کرن والا جان سکے کہ ایہہ لفظ کتھوں آیا۔

ث تے ص نوں اسی  “ س ”، ح  نوں “ہ ” ، ط نوں “ت”، ق نوں “ک”، ع نوں “الف”   بلاندے آں۔ مشرقی پنجاب ول خ نوں “کھ” ، ذ ز ژ ض نوں “ج” ، ف نوں “پھ” غ نوں “گ” بلاندے ہن پر پاکستان ول ایہہ حرف عربی تے فارسی ہون کر کے بلائے جاندے ہن۔

اک حرف ہور ہے دو چشمی ھ، ایہہ گل یاد رکھن والی ہے کہ ایہہ کدی وی پنجابی وِچّ کلی نہیں ورتی جاندی، ایس لئی شروع وِچّ نہیں آندی، کاتب جے سُنھپ لئی لکھدا ہے تے اوہ اک وکھری گل ہے۔

ث    ثقافت ۔ ثواب۔     saqa'fat, savab'
(Closest English equivalent in pronunciation, "Th" as in "think, thumb")

ح    حاکم ۔ حافظ۔     ha'fiz, ha'kim
(No English equivalent, "guttural" h, may be approximated as "heart")

خ    خرید ۔ خزاں۔     kharidi’, khazan
(Closest gutteral Scottish in pronunciation to  "ch", Scottish "loch", Spanish "Jota" )

ذ    ذلیل ۔ ذِکر۔      zalil', zik'r
(Closest English equivalent in pronunciation, "th" soft as in "They" )

ز    زبان ۔ زِندہ۔     zuban', zin'dah
(Closest English equivalent in pronunciation, "z" as in "zulu")

ژ    ژالہ باری ۔ ۔     zha lah-ba'ri
(Closest English equivalent in pronunciation, "zh, je" as "su" in "pleasure")

ص    صاحب ۔ صبر۔     sa'hibi, sab'r,
(Closest English equivalent in pronunciation, "s" as in "swarm, bass")

ض    ضِد ۔ ضرورت۔     zid, zaroo'rat
(Closest English equivalent in pronunciation "z" as "d" in "dwarf")

ط   طِبّ ۔ طاقت۔     tib, ta'qat
(Closest English equivalent in pronunciation "t" as in "star")

ظ    ظلم ۔ ظاہر۔     za'lim, za'hir
(Closest English equivalent in pronunciation  "z" as "zz" in "buzzword")

ع    عدالت ۔ عرب۔     ada'lat, 'a'rab
(No English equivalent,"guttural" voiced h; similar to ’ above )

غ    غبارہ ۔ غائب۔     ghuba'rah, gha''ib
(No English equivalent, "gh" as the french "r" in merci , Spanish "higo")

ف    فجر ۔ فِراک۔     faj'r, firak'
(Closest English equivalent in pronunciation, "f" as in "far")

ق    قینچی ۔قلم۔     qain'chi, qa'lam
(Closest English equivalent in pronunciation  "q" as "c" in "scar )