دیساں وَرگا دیس ہُندا، اَسیں کیوں جاندے پَردیس؟

( ایہہ سانوں کافی چر ہویا ملیا سی، پر گرومکھی وچ ہون پاروں اسی پوری طرحاں ایس  نوں سمجھ نہیں سکے سی تے ایہہ اپنی جگہ نہیں پا سکیا سی ، ہن حاضر ہے۔) (Gurmukhi)

کافی دیر بعد لکھن بیٹھا، پر مدعا پھیر اوہی جنم بھومی دا، پھیر سوچدا کیوں لسی رڑکی جانا؟ بہت سارے میرے قلمکار وِیر پچھلے پینہٹھ ورھیاں توں قلماں گھسا گھسا کے ہنبھ (تھک) گئے ہن پر کسے نوں کوئی فرق نہیں پیندا تے نالے میلے وچ امروداں والی ریہڑی نوں کون پچھدا ہے؟ پر جدوں پھیر انڈیا توں آؤندیاں نت نویاں نویاں خبراں تے جھات ماردا ہاں تاں پھیر اندر دا لیکھیک کہندا،  "یار! توں اپنی لیکھیک نوں امروداں والی ریہڑی نال  کیوں ملانا ہیں؟ توں اپنے پنڈ والے  چوکیدار ولّ دیکھ، جیہڑا ساری عمر دا رولا پائی جاندا کہ بھائی جاگدے رہو جاگدے رہو!  بھانویں اَدھے توں زیادہ پنڈ اوہنوں گالھاں دے کے سوں جاندے"۔

سو دوستو! جو مرضی سمجھو، آپاں تاں بَہ گئے کاغذ تے بھڑاس کڈھن، کیونکہ ہور کِتے ساڈا وَاہ وِی نہیں چلدا۔ ہُن تسیں پُچھوگے کہ کہڑِیاں خبراں نے تینوں اَپسیٹّ کر دِتا تاں سُن لوو؛ کل جدوں وقت ملیا تاں سوچیا کہ چلو دو سُوٹے فیس بُک دے ہی لا لئیے۔ نالے اک متِر دی چیتاوَنی دیکھی ''جے تُسی انڈیا جا رہے ہو تاں ساودھان''! میں سرسری جیہی جھات ماری تاں مینوں ایہہ اک کہانی جیہی جاپی۔کمینٹاں اُتے اُڈدی جیہی نگاہ ماردیاں جدوں اپنے اک قلمی مِتر جوگندر باٹھ ہالینڈ والیاں دا کُمینٹ پڑھیا تاں کجھ سچیت جیہا ہو کے اس چیتاونی نوں دوبارہ پڑھیا تے نال دی نال ملا لیا فون بائی باٹھ نوں۔ اگانھ باٹھ صاحب وی بھرےپئے سی۔ کہندے "یار! آہ توں چنگا کیتا چھوٹے ویر، جیہڑا فون کر لیا"۔ رسمی گلاں توں بعد جو کہانی اوہناں دَسی، بس! اوہ سُن کے خیالاں وِچّ ہی گواچ گیا۔

سچ کہیا دوستو؟ بچپن توں ہی میرے کولوں تصویراں وچّ زنجیراں نال جکڑی ہوئی بھارت ماتا دیکھ نہیں ہندی۔ اپنیاں اکھاں میں اس طرحاں چرا لیندا ساں جویں ایہدے گل وچ زنجیراں پین دا میں ہی گناہ گار ہوواں۔ اج مڑ جدوں خیالاں وچ بھارت ماتا دا ساہمنا ہویا تاں نظراں پھیر نہیں ملا سکیا۔ اینا کو شرمسار ہویا کہ شبداں وچ دسّ نہیں سکدا۔ بھاویں اج بھارت ماتا دے کومل پنڈے نوں زنجیراں نے تاں نہیں جکڑیا، پر شرم دی گل ایہہ ہے کہ اس وچاری دے پنڈے تے زنجیر تاں کی تَن ڈھکن نوں اک لیر وی نہیں دکھائی دِتی۔

دوستو! حالے بائی باٹھ دی ہڈبیتی بارے اجے سوچ ہی رہیا سی کہ فیس بک تے آئے بٹھنڈے دے اک گائک متر گروندر براڑ دا نجی سنیہا دیکھ کے روح خوش ہو گئی۔ جدوں سنیہا چھیتی چھیتی کھولھ کے دیکھیا تاں اوہنے اپنا اک گیت میرے نال سانجھا کر رکھیا سی۔ اگے ترن توں پہلاں کجھ گروندر بارے دسّ دیواں، اوہ مکتسر لاگے پنڈ مہامبدھر دے اک چنگے کھاندے-پیندے گھر دا پڑھیا لکھیا منڈا ہے تے کجھ چر سرکاری نوکری وی کیتی پر لکھن تے گاؤن دے شونق نوں اس نے کتا ہی بنا لیا۔ ہن تک ستّ اٹھ ٹیپاں سروتیاں دی جھولی پا چکیا ہے۔ کدے کدے مینوں ایہہ فیصلہ کرنا مشکل ہو جاندا ہے کہ اوہ گاؤندا ودھیا ہے جاں لکھدا ودھیا؟ چلو، ایہہ اک وکھرا مدعا ہے کدے پھیر کھلھ کے لکھاں گے گروندر بارے وچ، اصلی مدعے تے آؤندے ہاں۔ جدوں میں اوہ گیت چلایا تاں جاپیا جویں اوہنے ریاض کردیاں ہی موبائیل نال ویڈیو بنائی ہووے۔ پر جدوں گیت دے بول کنیں پئے تاں روح جھنجوڑی گئی۔ ایہہ گیت روپی ہوک بھاویں گروندر دی قلم توں نکلی ہے، پر ہے ہر اس پرواسی دی، جو ودیش دے راہ ہو تریا ہے۔
سبھ توں پہلاں معافی چاہاں تے پھر کوڑا سچ سناواں،
ٹھگی، چوری، بھرشٹاچاری گلّ گلّ اتے کلیش،
دیساں ورگا دیس ہندا، اسیں کیوں جاندے پردیس؟
ایہہ گیت سندیاں-سندیاں بائی جوگندر دیاں کہیاں گلاں اک دوجے توں موہرے ہو ہو ڈگن لگیاں؛
"یار براڑا! اوئے کی پچھدا چھوٹے ویر، سنّ تراسی دا آیا ہالینڈ، اِکتالی آر انڈیا جا آیا۔ پر یار ہر بار ایہو جیہا پھانا اڑاؤندے آ بسّ کی کی دَساں ؟ اوہ یار آہ جیہڑی ورقے پھاڑن والی گل تھلے میں کُمینٹ کیتا سی،  سانویں بھیڑی ساڈے نال وی ہو گئی سی ایتکیں"!

بائی باٹھ دے دھر اندروں نکلی ہوک دی گلّ اگے تورن توں پہلاں آہ ورقے پھاڑن والی گلّ توں پردہ لاہنا وی ضروری ہے۔ جنہاں متراں دی نگاہ آہ خبر نہیں چڑھی اوہناں لئی دسّ دیواں کہ کسے سجن نے فیس بک تے اک ہڈبیتی لکھی سی کہ جے تسی انڈیا جا رہے ہو تاں ساودھان! اج کل اوتھے جدوں تسی امیگریشن دی مُہر لگواؤندے ہو تاں موہرے بیٹھا افسر تہاڈا دھیان بھنگ کرکے تہاڈے پاسپورٹ دے کجھ ورقے پھاڑ دِندا ہے جاں پھیر تہاڈے ویزا سٹکر آدی نال اجیہا کجھ کر دِندا ہے جو کہ غیر قانونی ہندا ہے۔ جدوں تسیں تھوڑھا اگے جاندے ہو تاں، اس نال رلے ہور بندے تہانوں پھڑ لیندے ہن تے موٹے پیسے لے کے مانج دِندے ہن۔

بائی باٹھ اِینا کو سَتیا پِیا سی کہ اپنی ہڈّ بیتی سناؤندیاں مینوں ہنگارا بھرن جوگا تھاں وی نہیں سی دے رہیا۔ چابی دتے کھڈونے وانگ اکو ساہ ساری ویاکھیا سنا گیا، کہے؛

"یار ایتکیں میں تے تیری بھرجائی دونیں منڈیاں سَنے چنگے بھلے انڈیا گئے سی۔ جدوں جاکاں دے سکول لگن وِچ دو دن رہِ گئے تاں اسیں پنڈوں دلی آ پہنچے جہاز پھڑن۔ جدوں بائی اسیں اندر وڑے آں ایئرپورٹ وچ، بسّ پھیر کی سی ، پاسپورٹ پھڑن سار موہرے بیٹھا پتندر عینکاں اتوں دی خچری جیہی جھاکنی جھاکدا بولیا، توں تے تیرا چھوٹا منڈا ہی جا سکدے ہو، وَڈا منڈا تے گھر والی دے پاسپورٹ تے تاں انڈیا پہنچن دی مُہر ہی نہیں لگی!  چھوٹیا اک بار تاں یر پیراں تھلوں زمین نکل گئی۔ دو دن سکول لگن وچ رہِ گئے تے ایہہ جھنڈے چ ہور ہی ڈنڈا پھسائی جاندا!! کیراں تاں بائی سارا کجھ ہی گل وچآ گیا۔ بس  پھیر تاں اک کولوں دوجے کول تے دوجے کولوں تیجے کول، تور  تور کے ہمبھا دِتا۔ کَدے تاں سکول دِسے تے کَدے تَھبہ نوٹاں دا، جیہڑا ٹکٹاں تے لائی بیٹھے ساں ، تے دوجی بار پھیر لاؤنا پینا۔

بھراوا اوہ تاں زندگی وچ پہلی وار گدڑ چٹھی نے کم دتا، آہ تیری پترکار والی نے۔ یار تینوں پتہ کِنے سال گالے سی، اس شونق مگر تے پلے کَدے کجھ پیا نہیں سی۔ بسّ نکیا، پہلے سٹے بئی ملّ موڑ تا آہ پترکار والے کارڈ نے۔ بئی کِڈی سونہ پا دے،  کَدے نہیں سی دَکھایا کسے نوں ایہہ کارڈ، بس او دِن تاں پھیر ایہہ برہم استر آنگو چلیا۔ جدوں میں ہویا نہ کرڑا سارے مُہرے لگ پئے۔ جدوں میں کیہا نہ کہ جے اج اسیں سارے جہاز نہ چڑھے تاں مِٹی پُٹّ دُوں تُہاڈی ساریاں دِی، نالے پَٹوں سارے جہان وِچ۔ بسّ پھیر کی سی براڑا اوہناں چوں اِک افسر کہے تُسی پہلاں دَس دینا سی۔ ایہہ وی کوئی گل آ، اسیں ہن پنّ نال لکھ دیندے آں، کی ہو گیا جے مُہر لاؤنی بُھلّ گئے۔ جیہڑے ہن تک سانوں ہی قصوروار ٹھیرا رہے سَن کہ تُسی اپنے پاسپورٹ چیکّ کیوں نہیں کیتے؟ اوہ کہن، جی غلطی ہو گئی ہونی آ جی، کئی بار بِھیڑ زیادہ ہندی آ نہ جی۔ منٹو یار ہُن توں دیکھ جدوں اسیں ڈوڑھ مہینہ انڈیا سی، ربّ نہ کرے جے کوئی انی اکی ہو جاندی، اوہناں نے تاں ادوں ہی غیر قانونی بنا دینا سی۔ توں ہن آپ دیکھ، آہ تاں اپنے پریس والے کم نے بَچا لیا تے عامَ بندے نال کی ہُندی ہوؤُ" ؟؟؟

جدوں مینوں بولن دا موقع ملیا تاں میں کیہا کہ ہاں جی بائی جی! آہ فیس بُک تے ساودھان کرن والے ویر نے وی دسیا سی کہ پچی تیہہ نال ہندا ایہو جیہا مہینے وچ۔ تسیں ہن آپ ہی حساب لا لوؤُ، ہر روز اک ادھی مچھی تاں کُنڈی وچ اَڑدی ہی ہونی آں۔ میں ہاء دا نعرہ ماردیاں کیہا کہ کوئی نہ بائی جی، آپاں رل مِل کے اس مسئلے نوں سرکارے دربارے چَکدے ہاں۔

باٹھ صاحب کہندے،"توں ہن ہور سُن لے، آہ ساڈے جیہڑے ہالینڈ وچ بھارتی ایمبسی والے بیٹھے آ، اوہ وِی بسّ پٹّ دے لچھے ہی آ یار!"
"کیوں بائی اوہناں نے کی کردِتا"؟
"یار آہ نت دہاڑی دے ویزیاں توں دکھی ہو کے او آئی سی. اپلائی کیتی سی، کہندے دو وِیکاں وچ پاسپورٹ دے دیواں گے۔ پہلاں تاں پتندراں نے اَٹھ وِیک لا دِتے۔ جدوں میں دو سو کلومیٹر پاسپورٹ لین گیا تاں بائی توں یقین مَنی پتندراں نے جواں ہی ڈَھگیاں والا کم کیتا ہویا سی۔پتہ نہیں کیہنے ایہناں نوں افسر لا دِتا! اوئے کنجراں نے میرے پاسپورٹ تے میری گھروالی دا تے اوہدے پاسپورٹ تے میرا ناں چاڑھتا۔ اوہ تاں میں اوتھے اوہناں دے بار وچ کھڑیاں ہی دیکھ لیا۔ بائی میں تاں اوتھے ہی پاسپورٹ اوہناں دے مَتھے مارے۔ کہندے غلطی ہو گئی، گھرے بھیج دیاں گے دو وِیکاں وچ۔ بائی چار تاں ہو گئے، حالے تک تاں آئے نہیں۔ لگدا کسے دن کلیش کرنا پؤُ ''

دوستو! ایہہ تاں اک نہوں (نُہہ) جِنی جھات سی میرے مہان بھارت دے سسٹم دِی۔ کسے ویلے تاں لگدا کہ اسیں گوریاں نوں ایہہ احساس کرواؤن وچ لگے ہوئے ہاں کہ تہانوں تاں بھارت اُتے راج کرنا ہی نہیں آیا۔ اسیں دکھاؤنے آ کہ راج کویں کریدے؟ چلو پھیر، اک جھات اس تے وِی مار لینے آ کہ چمّ دیاں چلاؤن وچ گورے کِتھے مَات کھا گئے۔

گلّ کردے ہاں گوریاں دے راج دِیاں برائییاں دِی کہ ساڈے بزرگاں نے ایس وقت کی کی جھلیا؟ سبھ توں پہلاں تاں گلّ آؤندی ہے اتیاچار دی، جس دا سَبھ توں وَدھ شکار عامَ جیو ہویا سِی کیونکہ امیر انسان تاں اءس وقت وِی اپنے کپڑے وِدیشاں چوں پریس کرواؤندے ہندے سَن تے اج وی سر دکھن تے ودیشاں توں ہی دوائی لین جاندے ہن۔ اس توں بعد واری آؤندی آ لُٹ کھسٹّ دی۔ دسَن والے دسدے ہن کہ اک وپاری دے طور تے آئے گورے ایس سونے دی چڑی نوں جناں کو لُٹّ سکدے سی، لُٹّ کے سارا دَھن ودیشی لے گئے۔ دسن والے ایہہ وی دسدے ہن کہ ہندوستانی لوکاں نوں چاہ تک دا وی ویل نہیں سی۔ آؤن والیاں پیڑھیاں نوں غلام بنائی رَکھن لئی ایہناں چاہ جہے نشے دے عادی بناؤن وچ کوئی کسر نہیں سی چَھڈی۔ ایس توں بعد آؤندی آ واری پاڑو تے راج کرو دی نیتی دی۔ اتہاس گواہ ہے کہ گوریاں نے بھرا نوں بھرا نال لڑا کے راج کیتا۔ کتے کتے اتہاس ایہہ وی گواہی بھردا ہے کہ دھی بھین دی پتّ 'تے وی حملے ہندے رہے ہن۔ بھارت دی ریڑھ دی ہڈی 'کسان'، دا لہو وی ایہہ لگان دے ناں ہیٹھ چوسدے رہے۔ دھرم دے ناں تے وی ایہہ جال سٹدے رہے، کیونکہ بیتیا وقت دسدا ہے کہ جو ایہناں دادین قبول کر لیندا سی ایس نوں ایہہ لمبڑداریاں تے ذیلداریاں نال نوازدے سَن۔ ایہناں بُرائییاں دی لِسٹ نوں جنی مرضی لمی کر لوو پر اج دے اس لیکھ وچ اینے کو کھلارے نوں ہی سمیٹ لئیے تاں کافی ہے۔

لؤ جی! لہو وگاؤندا رہِ گیا کوئی تے لاہا لے گیا کوئی۔ پر جو وی ہویا، اخیر اوہ دن وی آ گیا جدوں غلامی دیاں زنجیراں وگاہ ماریاں تے اک آزاد بھارت دا سُفنہ سچ ہو گیا۔ وقت بیتدا گیا، اج چونہٹھ ورھیاں توں بعد جدوں آپا وار کے ملی آزادی دی سمیکھیا کردے ہاں تاں دل سوچن تے مجبور ہو جاندا ہے کہ کی کھٹیا آزاد ہو کے!!! عامَ آدمی اج جدوں سوچدا کہ غلامی توں دکھی ہو کے آزادی لئی سنگھرش وَڈھیا سی۔ پر اج دوجی نونہہ آئی توں محسوس ہو رہا ہے کہ پہلی ہی چنگی سی۔ اکلی اکلی گلّ دی جے سمیکھیا کریئے تاں مونہوں آپ مہارے نکل آؤندا ہے کہ اس نالوں تاں گورے ہی چنگے سن۔ اوہناں سونے دی چڑی نوں لٹیا پر اک سیما وچ رہِ کے۔پر اپنیاں نے تاں چڑی دیاں بِٹھا وی نہیں چَھڈیاں۔

انکڑے دَسدے ہن کہ دو سو ورھیاں وچ جناں گوریاں نے بھارت نوں لٹیا ایس نالوں کئی گنا زیادہ اپنیاں نے چوہنٹھ ورھیاں وچ لُٹّ لیا۔ گورے وی دھن ودیش وچ بھیجدے سَن تے اپنے وی دھن ودیش وچ ہی بھیجنا پسند کردے ہن۔ اگلی گل تے آ جاؤ، اس وقت ساڈے نیتا چاہ نوں وی نشہ سمجھدے سن تے اج سمیک جہے نشے وی اوہناں نوں خطرناک نہیں لگ رہے۔ شراب افیم دے ٹھیکے کھولھدیاں سرکاراں نوں اپنے بھارت دا بھوکھ سنہری دِس رہیا ہے۔ ساڈے اپنے آزاد بھارت دے نرماتا جوانی نشیاں تے لا کے چنگے بھوکھ دی کامنا کر رہے ہن۔ پاڑو تے راج کرو دی نیتی تاں گوریاں نوں ورتنی ہی نہیں آئی۔ اوہ تاں وچارے ہندو مسلمان وچ پاڑ پاؤن تک ہی سیمت رہے۔ پر ساڈے آپنیاں نے تاں کمال کر دتی، اوہناں تاں ایہہ نیتی پروار پدھر تے لاگوُ کر دتی۔ باقی رہی دھی بھین دی عزت دی گل، تاں اس بارے زیادہ کہن دی لوڑ نہیں۔ تڑکے تڑکے چاہ دا کپ ہتھ وچ پھڑ کے ٹی.وی. موہرے بہہ جاؤ تاں ہر تیجی خبر پتّ نال سبندھت ہوویگی تے جہڑی تھوڑھی بہت پتّ کسے دھی بھین دی بچی ہندی ہے، اوہ ایہہ چینلاں والے لُٹّ رہے ہُندے ہن۔

ہن انداتے دی سن لوو، ادوں انداتے دا خون چوسیا جاندا سی تے اج انداتے دی جان دے تہائے ہوئے پھردے ہن۔ ساڈا کسان بھارت دیاں آزاد پھزاواں وچ ہر روز آتم ہتیا کرن لئی مجبور ہے۔ دھرم تاں ساڈی مڈھ قدیمی ہی کمزوری رہیا تے وچارے گوریاں نوں تاں ایہہ گلّ پوری طور تے سمجھ ہی نہیں آئی۔ ساڈے آپنیاں اصلی نبض پھڑی ہے۔ ہن دھرم دے ناں تے کی کجھ نہیں ہندا؟ ایس وقت چار دھرم ہی منے گئے سن۔ آپس وچّ بھائی-بھائی ہون دے گیت وی گائے جاندے سن تے گوریاں نوں اک ہون دا احساس کروایا جاندا سی۔ پر اج آپنیاں اس چار دے انکڑیاں نوں چار ہزار کر دتا ہے۔ گوریاں نوں اس وقت بھائی بھتیجاواد بارے گیان نہیں سی جو ساڈے آپنیاں اپنایا تے بڑی شدت نال اس تے عمل کر رہے ہن۔ ایہناں ساریاں گلاں توں ایہہ ہی گلّ نکل کے ساہمنے آئی ہے کہ آزادی دے معنے اوہ نہیں سن، جو عامَ انسان اپنے سپنیاں وچّ دیکھدا ہندا سی۔ آزادی دے معنے تاں ایہہ سن کہ بیگانے ساڈے ہندیاں جنتا تے ظلم کویں کری جان! ادوں وی ظلم دا ورودھ کرن والیاں تے ڈانگ ورھدی سی اج وی اوہی سلوک ہندا، بس فرق آپنیاں بیگانیاں دا ہے۔ جدوں وی کسے برائی بارے گلّ کردے ہاں تاں ادوں ساڈا دوش ہندا کہ سانوں گورے سکھا گئے۔ حیرانی اس گل دی ہے کہ اسیں گوریاں توں کوئی چنگائی کیوں نہیں سکھی؟

گوریاں دے بُرے پکھ نوں تاں آپاں پڑچول لیا پر کدے ایہہ وِی سوچیا کہ گوریاں نے اپنے راج وچ جو کجھ چنگا کیتا، اس دی وی نقل کر لئیے؟ اج وی صدیاں پرانے انگنت ریلوے سٹیشن تے پل اوہناں دی لا مثال کارگزاری دا ثبوت ہن، جناں وچّ اک وی تریڑ دیکھن نوں نہیں ملدی۔ جو کہ درساؤندی ہے کہ اوہ اپنے کم پرتی کنھے ایماندار سن۔ جاں پھیر انجھ کہہ لوو کہ گوریاں نوں تاں عقل ہی نہیں سی، ایویں اٹاں چونے وِچ تھپی گئے۔ کی لوڑ سی اینا پکا کم کرن دی؟ کملیو! کدے تاں اپنے جاکاں بارے سوچ لیندے۔ جے اکو واری وچ پکا کم کر دتا تاں باقی عمر جاکاں نوں کی کھواؤنگے۔

ایتھے میں دو ایہو جہے تَھانواں دا ذکر کرنا چاہاں گا، جو ثبوت ہن گوریاں دے چنگے پکھ دے اَتے اپنے لوکاں دی نگاہ وچ بے وقوفی دے۔ جنہاں وِچوں اِک تاں ہریانہ دے سرسا ضلعے وچّ گھگر دریا تے بَنیا اوٹو دا پل ہے۔ جس بارے مشہور ہے کہ آزادی توں پہلاں اک گورے نے، اس پل دے نرماتا ولوں لکھی اس دی معیادی تاریخ پڑھ کے، ایس اپروں اپنا گھوڑا لنگھاؤن توں منع کر دِتا سی۔ اج وِی جا کے اکھیں دیکھیا جا سکدے ہے کہ اوہ پل اَج وی نَوں بر نَوں ہے، بھانویں ایس دی معیاد ختم ہویاں وِی اَدھی صدی توں زیادہ وقت بیت چُکا ہے۔ اس وقت تاں گورا گھوڑے دے بھار توں ہی ڈر گیا سی پر اج تکّ ایس اتوں دِی بھاری بھرکم چیزاں بے خوف لنگھ رہیاں ہَن۔

دوجی اُداہرن (نمونہ) ایشیا دے سبھ توں وڈے ریلوے جنکشن دے طور تے جانے جاندے بٹھنڈے دے ریلوے سٹیشن دی ہے۔ دوستو! سنیوگوسّ جے کدے بٹھنڈے ولّ دی لنگھو تاں اک گیڑی اس دے ریلوے سٹیشن دے پلیٹ فارم نمبر چھ 'تے بنی کنٹین تے ضرور ماریو۔ بھانویں سارے دے سارے سٹیشن وچ اک وی تریڑ تہانوں نہیں لبھنی پر جدوں تسی ایس دی کنٹین دا بوہا کھولھوگے تاں ایس دے فرش دا لشکارا تہاڈیاں اکھاں نوں چندھیا دیوےگا تے ایتھے بیٹھے سٹاف نوں تہاڈا پہلا سوال ایہی ہووےگا کہ فرش بڑا سوہنا! ایہہ کدوں بنوایا؟ موہروں کنٹین دا ٹھیکے دار راجیش کمار اوہی رٹیا رٹایا جواب دیوےگا کہ ساہمنی کندھ تے پڑھ لوو۔ جدوں تسی اوتھے لکھی اک صدی توں وِی پرانی تاریخ پڑھوگے تاں تہاڈیاں نظراں کدے فرش ولّ تے کدے عرش وَلّ تے مونہوں آپ مہارے نکلو "واہ اوئے گوریو! نہینؤں ریساں تہاڈے کم دیاں"۔

چلو جی! اسیں تاں دسّ دتا کہ کیوں آئے پردیس، کیوں شیراں والے پاسپورٹ نوں الوداع کہہ دِتی تے کیوں سرداری چھڈّ، دہاڑی گل لا لئی۔ تکھیاں نہودراں والیاں بلیاں نال بھرے ایس جنگل وچّ کبوتر دیاں بند جاں کھلیاں اکھاں ہن کوئی مَعنے نہیں رکھدیاں۔ سو سچ تاں سچ ہے جو گروندر براڑ نے اس گیت وِچ گا دتا ایہہ گلّ وَکھری ہے کہ کسے دے ہَضم ہووے جا نہ۔