Language
زبان
زبان کیہ ہے ؟ ایس سلسلہ وچ انسانی روش دے اک پہلو تے اشارہ کر دینا ضروری ہے، ایہہ کوئی حیرانی دی گل نہیں کہ ساڈے کول زندگی دیاں اہم ضرورتاں تے دھیان دین واسطے فرصت نہیں ہے، مثلاً اپنے تنفس نوں ہی لے لو ، جس دے بغیر اسی زندہ نہیں رہ سکدے ، پر اسی کدی غور نہیں کیتا کہ تنفس کیہ ہنٛدا ہے تے ایہدیاں سکنات و حرکات کس طرحاں ادا ہُندیاں ہن ۔ بلکل ایسی طرحاں ساڈا رویہ زبان دے متعلق ہے جس توں بغیر ساڈا جینا دو بھر ہو جائے ، پر اسی کدی ایس تے غور ہی نہیں کیتا کہ کس طرحاں خیالات الفاظ دا جامہ پا لیندے ہن تے ساڈے کیہڑے کیہڑے عضلات کس کس طرحاں ایس کمّ وچ آندے ہن ۔ زبان یقیناً حیوانی زندگی دے لئی نہیں تاں انسانی زندگی دے لئی بہت ضروری ہے۔ایس دے بغیر تمدنی زندگی نا ممکن ہے۔ سارے علوم وفنون تے تعلیم ایسی زبان دی بدولت ترقی کردے ہن ۔ ایہہ یاد رہے کہ زبان خیال نہیں بلکن خیال دے اظہار دا ذریعہ ہے۔
زبان دی تعریف :
اُہ نظام جیہڑا زمانہ دے مطابق مقرر کیتے نطقی علامات توں بَنیا ہوئے، جس دے خیال دی ترسیل اک انسان توں دوسرے انساناں تک ہووے۔
Language is a system of vocal symbols (arbitrary ) by which thought is conveyed from one human being to another.
ایس تعریف توں پتہ چلدا ہے کہ زبان دا اک نظام ہندا ہے یعنی باقاعدہ گھڑیا ہوا اک قالب جس وچ اوہدے ضابطہ دی ہر شِق دی اپنے مقام دی تناسب نال اوہدی قدر یعنی قیمت ہنٛدی ہے اور نظام توں باہر ایس نوں ماپَن دی کوئی وقعت نہیں۔ ایس دے نال ایہہ وی پتہ چلدا ہے کہ زبان دی ساخت یا الفاظ دے معانی وغیرہ کوئی داخلی حقیقت نہیں کہ اینہاں وچ تبدیلی نا ہو سکے، بلکہ ایہہ عوام دے مشترک سمجھوتہ تے ہے، زمانے دے نال تبدیلی آہستہ آہستہ موزوں ہو کے جُزوِ زبان بن جاندی ہے ۔ زبان دا اظہار انسانی نطق نال ہے تے غیر انسان ایس وچ شریک نہیں ہو سکدا، ورنہ اوہ زبان نہیں کہلائے گی۔ جس طرحاں اسی ٹریفک سگنل نوں پولیس دا حکم سمجھدے ہاں ایسی طرحاں زبان دے "اشاریت" نوں فلسفی بنیاد سمجھا جاندا ہے ایتھے تک کہ اگر بولن والیاں چ "اشاریت یعنی رموز پیدا کرن تے ایہناں نوں سمجھن دی قابلیت بیدار نہ ہووے تاں حقیقی معنیاں وچ زبان دی ترقی نہیں ہو سکدی ( شاید ایہہ ہی طاقتِ اشاریت ہے جس نے زبان نوں جنم دِتا ) ۔ زبان نوں خیال دا ذریعہ سمجھ کے ایس دی ترسیل صرف انساناں وچ ہو سکدی ہے تے ایسی وجہ نال ایس نوں صرف انساناں تک ہی محدود رکھیا جاندا ہے ، ورنہ جانوراں دی آپس دی گفتگو یا انساناں دا جانوراں نال بولن نوں شامل کر کے کئی قسم دِیاں پچیدگیاں علم اللسان مرتب کرن وچ پیدا ہو جان گِیاں۔
زبان دا مڈھ Origin of Language (لکھاری ؛ سردار محمد خان )
زبان تے خیال Language and Conception ( لکھاری : سردار محمد خان )
