پنٛجابی حروف، الف بے دِی تختی، لپی

ابجد یعنی حروف دِی گروہ بنٛدِی ۔ ہر زبان دِی ابجد وِچّ شامل حروف نوں ابجدِی حروف کِیہنٛدے ہَن۔ ابجد وِچّ کیہڑے حروف شامل کیتے جان، ایہدا فیصلہ فنِ املا دا شعبہ کردا ہے تے ایہناں دے مطابق کسی زبان دے وِچّ جنّے صوتیے ( فوق الآزاد ) ہون اوہناں دے مطابق ابجد وِچّ حروف ہونے چاہیدے ہن ، پر اِک راۓ دے مطابق اے ٹھیک خیال نہیں کیونکہ فوق الآزاد دا تعلق عِلم الاصوات نال ہے تے کتابت وِچّ اصواتی حروف دے نال نال علیحدٰہ نشانیاں بنائی جانٛدِیاں ہے، تے اگر ایہناں نشانیاں نوں الگ حرفاں دِی شکل دے دتی جاۓ تاں قاری مشکل وِچّ پَھس جان گے۔ ایہدے نال ہی جے اَسیں ہم آواز حروف ابجد وِچّوں کَڈ دِیۓ جیہڑے اصواتی لحاظ نال غیر ضروری ہے تاں زبان دا حلیہ بِگڑ جاۓ گا کیوں جے ایہہ عِلم المعانی تے قواعد دِی رُو نال ضروری ہن ۔ کسی زبان دا صرف اصواتی پہلو ہی قیمتی نہیں ہُونٛدا ایس دا تحریری پہلو وِی دِیکھنا پینٛدا ہے تے علامات دِی سہولت نوں نظر انٛداز کر دِین نال کافی مشکلات دا سامنا کرنا پینٛدا ہے۔

ابجد وِچّ سب حروف شامل نہیں ہُونٛدے کیوں جے ہجاء دِیکھان لئی اک ابجدِی حرف دِیاں کئی شکلاں ہَن تے ایہہ ساریاں شکلاں حروف دِی تختی وِچّ نہیں شامل کیتیاں جانٛدِیاں ۔ اگر کسی زبان وِچّ منتشر حروف تے موجود ہون پر ایہناں  دِی گروہ بنٛدِی کر کے کوئی مالا نہ بنی ہووے تاں اوہ ابجدِی حروف نہیں کہلا سکدے۔ کئی زباناں دے نام وِی مخصوص ہن  مثلاً عربی دے حروف دِی مالا نوں ”حروف تہجی“ کِیہنٛدے ہے، پنٛجابی تے اردو دے حروف دِی مالا نوں ”الف بے“ کِیہنٛدے ہَن ۔

ابجدِی لکھائی وِچّ الگ الگ حرف دے نال نال جوڑ والی لکھائی وی آنٛدِی ہے یعنی حرف ملا کے لکھنا۔عربی حروف نوں لکھدے ہوۓ ایہدِیاں تن شکلاں ہو جاندِیاں ہےشروع ، وِچّلی تے آخیرلی حالت۔جد کے گورمکھی اکھر صرف جوڑ کے لیکھے جانٛدے ہن۔

ہر زبان دے استعمال کرن والے حروف نوں لکھن لئی اک خاص انٛداز اپنا لینٛدے ہَن جس طرح نُون غُنہ دے بعد جے ایہدے توں پہلے لمبی حرکت نہ ہوےتاں “ہ” ہمیشہ دو چشمی لکھی جانٛدِی ہے مثلاً مُنھ ۔ حرف سین تے شین نوں بغیر دنٛدانیوں اوس ویلے لکھیا جانٛدا ہے جد ایس توں بعد کم از کم دو شوشے ہون۔

الف بے دِی پوری پَٹی