اُستاد کرم امرتسری

اُستاد کرم جہناں دی پیدائش ١٨٥٣ء دی ہے، دا پیؤ اِک راجپوت سی تے ماں مغل خاندان توں سی۔ ایہناں دے پڑدادا جگرانواں ضلع لُدھیانہ توں امرتسر آ کے آباد ہو گئے (پاکستان بنن دے بعد ہجرت کر کے استاد کرم لاہور آ گئے)۔ ایہناں دے دادا میاں الہیٰ بخش  تاں پیؤ میاں فضل دین ریشم تے دریائی دی تجارت کر دے سَن۔

عام بچیاں وانگ ایہناں نوں وی مسجد وِچ پڑھن لئی بٹھایا گیا پرحرف شناسی توں زیادہ تعلیم حاصل نہ کر سکے اوہ صرف اپنے دستخط کر سکدے سن، بعد وِچ اردو دی شُد بُد عمر نال ہو گئی۔ اوہ لکھنا بالکل نہیں جانٛدے سی البتہ اخبار پڑھ لیندے سَن۔ شعر کہن دا چسکا بچپن توں سی چلھے کول جد ماں روٹیاں پکاندی سی تے بڑبڑانٛدے سی :
چُلھےدے وِچ ای اگ میاں ، جیویں سر دے اُتے ای پگ میاں
ماں روٹیاں پئی پکاؤندی اے ، پُھپھی گُڈیاں  پئی بناؤندی اے
ایہناں دی ماں دا خیال سی ایہہ خبطی ہَن۔ہوش سنبھالیا تے اپنے پیؤ نال کم کرن لگ پئے پر ایہہ کم راس نہ آیا تے محلّے دے اِک رفو گر دی دوکان تے شاگرد ہو گئے تے کئی سالاں دی شاگردی بعد اپنا وکھرا کم شروع کر لیا۔رفوگر دے کم نال پشمینہ دی تجارت وی کئی سال تک کردے رہے۔جوانی توں لے کے بڈھاپے تک معاشی طور تے فارغ البال رہے تے ایس دے باوجود کسی بُری عادت وِچ نہیں پئے۔شراب نوں کدی ہتھ نہیں لایا، البتہ حقّہ ضرور پینٛدے سی۔ ایہناں دی آواز بہت پیاری سی، اشعار ترنم نال پڑھدے سَن۔

اوہناں پہلے پہل اردو وِچ شعر لکھے ہن پھیر نال نال پنجابی وِچ شاعری کیتی۔اوہناں اردو دیاں لمبیٖاں نظماں ڈرامیاں دی صورت وِچ لکھیاں مثلاً ”منصور موہنا“،  ”عزیز ورجنا“، ”کولاں“ تے ”نورتن“ وغیرہ۔ اوہناں دیٖاں پنجابی نظماڻ  ”چماری - عَیباں تھیں عاری“ ، ”چُوہڑی - مینُوں بَھنگن کہے کوئی “تے ”بچہ ٹوٹرو - پیلو پکیاں کہ ناں“ بہت مشہور ہَن۔

اُستاد کرم کدی کدی حضرت علامہ اقبال ہوراں دے گھر چلے جاندے سی۔ اِک دن علامہ ایہناں نوں پُچھیا کہ غالب دے ایس شعر دا مضمون تُسی کِتے بَنھیا ہے :۔
”ہے خبر گرم اُن کے آنے کی، آج ہی گھر میں بوریا نہ ہُوا“
شعر سُن کے بولے :۔
پانی وانگ سی بخت جماونٛدا کیہہ، ایس کم بخت نُوں لگ دی جاگ نہیں سی
کَنٛداں بِناں  ہُوندے گھر  عاشقاں دے، کوٹھی کوئی محل کوئی باغ نہیں سی
شِبّو  موتیا  نرگس   گُلاب کِتھّے، میرے گھر وِچ  تے  سُکا    ساگ  نہیں سی
جِس  دن  اُوہ آئے  کرمؔ  گھر میرے، خالی گھڑا  سی جل دا چراغ نہیں سی

حضرت علامہ اقبال شعر سُنیا تے خوش ہو کے فرمایا :۔
” آپ پنجابی کے غالب ہیں“

١٩٥٩ء جنوری وِچ وفات پائی اوس ویلے اوہناں دی عمر اِک سو پنج سال سی۔اوہ تاحیات مجرّد رہے۔